UNESKO je na današnji dan 2004. godine proglasio manastir Srpske pravoslavne crkve Visoki Dečani na Kosovu i Metohiji za mjesto svjetske kulturne baštine.
Manastir Visoki Dečani, koji datira iz 14. vijeka, nalazi se na spisku Uneskove Svjetske baštine zajedno sa još tri manastira SPC pod imenom “Srednjovekovni spomenici na Kosovu”.
UNESKO je u obrazloženju naveo da su freske Visokih Dečana jedno od najvrijednijih primjera tzv. renesanse Paleologa u vizantijskom slikarstvu i dragocjen zapis o životu u 14. vijeku.
Manastir Visoki Dečani je srpski srednjovjekovni pravoslavni manastir – zadužbina kralja Stefana Dečanskog i cara Dušana.
Inicijativu za gradnju ovog manastira dao je Sveti Sava.
Gradnja je završena 1335. godine, a freske oko 1348. godine. Manastir je posvećen Vaznesenju Gospodnjem — Spasovdanu /freska praznika prikazana je u kupoli pod nazivom Hrist Svedržitelj, svevladar/. Glavni neimar bio je majstor Vito Kotoranin.
Manastirska crkva predstavlja petobrodnu građevinu i pripada raškom stilu. Nalazi se u udolini pored rječice Dečanska Bistrica jugozapadno od Peći, ispod planinskog masiva Prokletije.
Mošti Svetog kralja Stefana Dečanskog i Svete Јelene Dečanske počivaju u manastiru.
Prema predanju, Turci su htjeli Dečane da pretvore u džamiju 1692. godine, ali se “dogodilo čudo koje ih je spriječilo da realizuju tu namjeru”, a ono je pripisano Јeleni Dečanskoj.
Manastir pripada Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Koliko se zna, manastor je oslikan 1347-1348. godine. Same proporcije ovog manastira – dug 36 metara, a visok 30 metara – za ono vrijeme potpuno su neuobičajene i doprinijele su da se ovaj manastir naziva “Visoki Dečani”.
Knez Miloš podiže 1836. godine jedan konak, a knez Aleksandar 1849. godine poklanja ćivot za mošti svetog kralja Stefana Dečanskog. Mošti su poslednji put presvučene 1964. godine u odjeću koju je sašio tadašnji episkop, a kasniji patrijarh srpski Pavle.
Pri manastiru se još od 18. vijeka nalazila srpska škola, koja nije prekidala rad.
Manastir je stradao u drugoj polovini 19. vijeka od Albanaca. Arhimandrit Rafailo se jedva spasio bježeći u Crnu Goru, a kada se situacija smirila na čelo manastira postavljen je jeromonah Danilo.
Godine 1900. manastir je preživeo teško opsadno stanje, jer se nekoliko puta našao na meti razbojničke bande.
Arbanasi su često pljačkali manastir. Da bi spriječili propast manastira Visokih Dečana, 1. februara 1903. godine u njega su se useli ruski kaluđeri. Izabrali su za novog igumana Kirila, iz svetogorskog manastira Svetog Јovana.
Visoki Dečani su i danas neporecivo svjedočanstvo srpske istorije i bitisanja na Kosovu od Srednjeg vijeka, a uvrštavanje u spisak zaštićene kulturne baštine UNESKO dokaz je njegovog značaja.
/srna/
