Nije Sokolac od juče. U Glasinačkom polju otkriveni su brojni tragovi koji svjedoče da je ovo područje bilo naseljeno još od neolita i bronzanog doba. A nekropola stećaka, koja je pod zaštitom UNESCO, dokaz je da je i u srednjem vijeku ovdje bilo života.
Ali, sve ovo blago je skriveno od očiju javnosti, a mnogi artefkati iz davnih vremena i danas su tajna čak i za stručnjake.
Neke od sokolačkih znamenitosti datiraju iz novijeg vremena, ali to ne umanjuje njihovu vrijednost. Sokočani su naročito ponosni na brojne sakralne objekte.
Romanijska Lazarica
Hram Svetog proroka Ilije, poznat i kao Romanijska Lazarica, pa Crkva svetih ravnoapostola cara Konstantina i carice Jelene u Knežini, koja je 1989. dobila status manastira, i u njenom komšiluku Sultan Selimova džamija… Svaka od ovih drevnih bogomolja, razaranih u ratovima, pa opet podizanih, ima svoju priču.
Pravoslavni manastir u Knežini, koji datira iz 14. vijeka, i Sultan Selimova džamija iz 16. vijeka već su stoljećima – prve komšije.
Obje bogomolje imaju dugu i burnu istoriju i razarane su nekoliko puta, da bi se, uvijek iznova dizale iz pepela.
Manastir u Knežini jedan je od najstarijih pravoslavnih hramova u ovom kraju. Izgradio ga je, prema predanju, Andrijaš, brat Kraljevića Marka. Osmanlije su uništile ovu svetinju, ali je na njenim temeljima crkva ponovo izgrađena 1926. Drugi svjetski rat donio je nova pustošenja. Svetinja je obnovljena 1963. godine.
I džamija Selimija je bila na udaru nekoliko puta. Izgrađena je u doba sultana Selima Drugog, u 16. vijeku, a obnovljena 1906. godine.
Razorena je u ratu devedesetih, pa opet obnovljena 2011. Od 1951. godine ova džamija je spomenik pod zaštitom države.
Razaranja
A sva ta razaranja i obnove sakralnih objekata već vijekovima nijemo “posmatraju” stećci. Kameni spavači, kako ih je nazvao čuveni Mak Dizdar, u Glasinačkom polju danas su zapušteni i zarasli u travu, a ima ih na stotine.
Neklopola stećaka u Luburića polju uvrštena je 2016. u svjetsku baštinu po zaštitom UNESCO. Ovdje se na dvije lokacije nalaze 134 stećka. A ima ih i na lokalitetu Crkvina u Bjelosavljevićima, kao i na drugim, još neistraženim lokalitetima!
Aleksandar Jašarević, mladi doktor arheologije, koji je sa starijim arheolozima istraživao ovo područje, kaže da je na ovom području koncentracija tragova života iz različitih istorijskih perioda naprosto impresivna.
Takoreći na svakom koraku krije se po jedno potencijalno arheološko nalazište.
– U pećini Pod lipom otkriveni su crteži iz doba paleolita. Imamo i nekoliko gradina, praistorijskih utvrđenja, u kojima su nađeni brojni dokazi da je ovaj stočarski kraj bio gusto naseljen još prije antike. A i objekti iz osmanskog doba svjedoče da su vijekovi prolazili, a život u ovom planinskom kraju opstajao – kaže Jašarević za Srpskainfo.
Iskopavanja
Brojni lokaliteti još nisu istraženi, a Sokolac tek treba da iznese na svjetlo dana svoje bogato nasljeđe, poručuje načenik opštine Milovan Bjelica.
– Svake godine angažujmo arheologe da rade na određenim lokaltetima. Bilo je ovdje istraživanja u ranijim periodima, sve do osamdesetih godina prošlog vijeka, ali je to kasnije zamrlo – kaže Bjelica.
Radovi su posljednjih godina ponovo intenzivirani. Nedavno je, tako, tim arheologa pod vodstvom Blagoja Govedarice, profesora na Univerzitetu u Berlinu, završio iskopavanja na gradini na Kadića brdu.
– Gradina je je bila naseljena više od 3.000 godina i to je čini jedinstvenom, pa ostaju pitanja kakva je bila organizacija unutar tog utvrđenja, gdje su ljudi držali stoku i gdje su imali vodu – rekao je Govedarica, dodajući da će istraživači, na osnovu iskopina, pokušati odgonetnuti odgovore na ova pitanja.
izvor / foto /srpskainfo /
FOTO: SINIŠA PAŠALIĆ/RAS SRBIJA
