Tim francuskih, američkih i turskih geologa i paleontologa, pod okriljem francuskog Nacionalnog centra za naučna istraživanja (CNRS), iznio je hipotezu da je nekada postojao kontinent između Evrope, Azije i Afrike. Oni su ga nazvali Balkanadolija, pošto njegovi zemljišni ostaci danas pokrivaju prije svega prostor Balkana i Anadolije (kao i sam sjever Italije i Panonsku niziju).
Nauci je još od ranije poznato, da su tokom epohe eocena (od prije 56 do pre 34 miliona godina), današnja Zapadna Evropa i Istočna Azija bile dvije odvojene i posebne kopnene mase, naseljene različitim vrstama sisara, od glodara do kopitara, u Evropi su živjele sada izumrle vrste, dok su Aziju nastanjivale vrste čiji evolutivni potomci danas žive na oba kontinenta.
Prije oko 34 miliona godina, današnju Zapadnu Evropu kolonizovale su vrste iz Azije, što je izazvalo iznenadno izumiranje endemskih sisara (između ostalog), što je događaj koji se u nauci naziva „Veliki eocensko-oligocenski prelom”. Ali naučnici ne znaju kojom su rutom tačno životinje išle, a zbunjuje ih i prisustvo azijskih sisara na balkanskom tlu milionima godina ranije.
Ovo potonje je povlačilo brojna pitanja. Ako je postojala kopnena veza između Azije i Evrope, zašto azijski sisari milionima godina nisu išli dalje na zapad? Nema razloga da se tek tako zaustave. Ako nije postojala, kako su stigli na Balkan? Da li je možda prvo samo on bio spojen s Azijom? Ali to bi značilo da je bio odvojen od Evrope.
Pregledajući sva paleontološka otkrića od 19. vijeka do danas, preispitujući prvobitna datiranja u svjetlu novih geoloških saznanja, kao jedino rješenje zagonetke koje se savršeno uklapa u slagalicu, nametnula se zamisao o Balkanu i Anadoliji kao prostoru koji je u pradavnoj prošlosti bio jedinstveni dom homogene terestrijalne faune, različite od evropske i azijske.
Recimo, na Balkanadoliji su živjele vrste torbara čiji se evolutivni potomci danas mogu pronaći u Južnoj Americi, zatim embritopodi kakvi su ranije postojali u Africi (u pitanju je izumrla vrsta biljojeda koja je ličila na nilske konje), i tako dalje.
Pored prisustva živog svijeta koji se razvijao vlastitim putem, Balkan i Anadolija su bili jedinstvena kopnena masa niske nadmorske visine (današnja geografija bi bila posljedica nabiranja tla zbog djelovanja tektonskih ploča tokom više desetina miliona godina), koja se protezala između Alpa i Malog Kavkaza, fizički odvojena od susjednih kontinenata. To je ove istraživače navelo na zaključak da je Balkanadolija u ono vrijeme bila zaseban kontinent.
Jasno, sada bi neki mogli reći da je to zapravo bilo ostrvo, jer je kontinent ipak nešto drugo, ali istina je da ne postoje striktni kriterijumi kojima se definiše kontinent, to je stvar konvencije; a za tu konvenciju, geološka i biološka posebnost jedne kopnene mase igraju bitnu ulogu. Zbog toga je Australija kontinent, a Grenland samo ostrvo.
Prije oko 40 miliona godina balkanadolijski kontinent kolonizovan je od strane azijskih sisara, blagodareći nekakvim geografskim promjenama koje tek treba da se utvrde (tj. treba da se ustanovi šta se desilo pa se Balkanadolija spojila s Azijom); poslije izvesnog vremena, balkanadolijske endemske vrste su izumrle a ostale su samo azijske, što se kasnije desilo u Evropi.
„Imamo životinje na Balkanadoliji koje žive rame uz rame, koje nigdje drugdje na Zemlji ne kohabitiraju zajedno”, kaže paleontolog Kristofer Bird s Univerziteta Kanzasa, koji je koautor ove studije; „Kako se to desilo? Kako je formirano ovo čudno, jedinstveno ostrvo?”
Na ta pitanja tek treba nauka da pronađe odgovore. Za sada se zna da se prije oko 34 miliona godina nešto desilo (glacijacija, udar meteora, nešto treće, a možda i sve zajedno) što je izazvalo spajanje Balkanadolije s Evropom i pomenuti Veliki eocensko-oligocenski prelom, kao i formiranje antarktičkog ledenog pokrivača, i opšte snižavanje nivoa mora.
Na hipotezu o Balkanadoliji treba naučna zajednica tek da reaguje, da je ispita, preispita, izvrjednuje, prevrjednuje, podvrgne svim onim naučnim metodama kojima se hipoteze i inače podvrgavaju, prije nego što se oko njih razvije konsenzus. Hoće li ovo završiti u udžbenicima geografije za peti razred, pokazaće vrijeme.
/Telegraf.rs, (P. L.) / Foto: Alexis Licht & Grégoire Métais/
