Karađorđe Petrović je istorijska ličnost koja je ostavila neizbrisiv trag u srpskoj istoriji. Kao vođa Prvog srpskog ustanka, on je postavio temelje moderne Srbije i bio ključna figura u borbi za slobodu naroda pod turskom vlašću. Njegovo ime ostalo je urezano kao simbol borbe, hrabrosti i patriotske predanosti.
Početak ustanka i izbor za vođu
Početak Prvog srpskog ustanka datira iz 1804. godine, kada je nakon pogubljenja nekoliko značajnih knezova, narodu postalo jasno da je neophodno podići ustanak protiv turske okupacije. Knezovi, koji su bili glavni upravljači u srpskim selima, pogubljeni su u poznatom događaju nazvanom „seča knezova“ – događaj koji je izazvao revolt i ojačao želju naroda za borbom. U tom trenutku, narod je jednoglasno izabrao Karađorđa Petrovića za vođu, vjerujući da je upravo on sposoban da vodi borbu za slobodu.
Narodna pjema ”Početak bune protiv dahija” najbolje oslikava stanje pred ustanak:
Bože mili! Čuda velikoga!
Kad se ćaše po zemlji Srbiji,
Po Srbiji zemlji da prevrne
I da druga postane sudija,
Tu knezovi nisu radi kavzi,;
Nit’ su radi Turci izjelice,
Al’ je rada sirotinja raja,
Koja globa davati ne može,
Ni trpiti Turskoga zuluma;
I radi su Božji ugodnici,;
Jer je krvca iz zemlje provrela,
Zeman doš’o valja vojevati,
Za krst časni krvcu proljevati,
Svaki svoje da pokaje stare.
Karađorđe je bio čovjek čelične volje, vojničkog iskustva i izuzetne hrabrosti, što je brzo postalo jasno narodu, te su ga izabrali da predvodi ustanak. U tome je bio potpomognut njegovim liderstvom i hrabrošću, kao i sposobnostima da inspiriše narod u najtežim trenucima. Pod njegovim vođstvom, Prvi srpski ustanak postao je ključna tačka preokreta u borbi protiv Osmanlijskog carstva.
Kad je Đorđe Srblje uzbunio
I s Turcima veće zavadio,
Onda Đorđe prođe kroz nahije,;
Pa popali Turske karaule,
I obori turske teferiče,
i udari na Turske palanke,
Sve palanke on Turske popali,
Žensko, muško, sve pod mač udari,;
Teško Srblje s Turcima zavadi.
Bitke Prvog srpskog ustanka
Karađorđe je od početka bio posvećen organizaciji i borbi. Iako je ustanak započeo relativno spontano, uskoro je stekao vojnu i političku organizaciju koja je omogućila značajne pobjede. Među najpoznatijim bitkama tokom ustanka bile su Bitka na Mišaru (1806), gdje je srpska vojska pod Karađorđevim vođstvom zabilježila veliku pobjedu, Bitka na Deligradu (1806), Bitka na Ivankovcu (1805). Pored ovih, bilo je i drugih manjih okršaja koji su oblikovali strategiju Karađorđa i omogućili mu da stvori osnovu za dalji otpor protiv Turske.
Međutim, rat nije bio jednostavan, a situacija se dodatno pogoršala kada je Rusija, zbog svog sukoba s Napoleonovom Francuskom, bila primorana da potpiše mir s Turcima 1809. godine. Ovaj politički pomak doveo je do sloma ustanka, jer je Rusija povukla svoju podršku, što je značajno oslabilo pozicije Karađorđa. Takođe, Rusija je bila ključni saveznik u borbi protiv Otomanskog carstva, a njihov povlačenje sa strane bilo je odlučujuće za tok ustanka.
Njegoš i Karađorđe
Njegoš, veliki crnogorski vladar i pjesnik, odlikuje Karađorđa ne samo kao vojvodu, već kao oca moderne Srbije. U svom djelu „Gorski vijenac“ kroz pjesmu „Posveta prahu oca Srbije“, Njegoš slavi Karađorđa kao heroja i osnivača srpske države. Njegoš u ovoj pjesmi, duboko emotivno i poštovano, govori o njegovim velikim djelima i žrtvama, o borbi koju je vodio, ali i o tragičnom kraju.
Stihovi:
Al’ heroju topolskome, Karađorđu besmrtnome,
sve prepone na put bjehu, k cilju dospje velikome:
diže narod, krsti zemlju, a varvarske lance sruši,
iz mrtvijeh Srba dozva, dunu život srpskoj duši.
Evo tajna besmrtnika; dade Srbu stalne grudi,
od viteštva odviknuta, u njim’ lafska srca budi.
Faraona istočnoga pred Đorđem se mrznu sile,
Đorđem su se srpske mišce sa viteštvom opojile!
Od Đorđa se Stambol trese, krvožedni otac kuge,
sabljom mu se Turci kunu – kletve u njih nema druge.
Ovi stihovi osvetljavaju ne samo fizičku borbu Karađorđa, već i njegovu simboličku borbu za slobodu srpskog naroda. Njegoš ga vidi kao besmrtnog heroja, čiji je cilj bio slobodan narod, daleko od tiranije i nepravde. U pjesmi, Njegoš detaljno opisuje njegove borbe, govoreći o tome kako su ljudi pod Karađorđevim vođstvom prešli prag smrti da bi ostvarili san o slobodi. Takođe, Njegoš u stihu piše o njegovoj neustrašivosti i važnosti koju je imao u srpskoj istoriji:
Plam će vječno životvorni blistat Srbu tvoje zublje,
sve će sjajni i čudesni u vjekove bivat dublje.
Pad Karađorđa i završetak ustanka
Iako je Karađorđe postigao velike vojne uspjehe, sukobi sa drugim vođama i unutrašnje nesuglasice u samom ustanku doveli su do njegovog pada. Godine 1813. Turci su uspjeli da povrate veći dio teritorije, a Karađorđe je, nakon što su izneverene nade u pomoć Rusije, bio prisiljen da pobjegne u Rumuniju. Nakon povratka u Srbiju 1817. godine, ubijen je pod misterioznim okolnostima. Vlast se, nakon njegove smrti, prebacila na dinastiju Obrenović, ali je Karađorđe ostao simbol borbe za slobodu, narodnu samostalnost i nezavisnost.
Njegova smrt, iako tragična, nije umanjila njegovu važnost u istoriji. Njegoš ga vidi kao besmrtnog junaka, čije djelo ne prestaje da živi u kolektivnoj svijesti srpskog naroda. Karađorđe nije bio samo vođa – on je bio otac Srbije, čovjek koji je pokrenuo revoluciju i postavio temelje za novonastalu državu.
Karađorđe Petrović ostaje nezaobilazna ličnost u srpskoj istoriji, čije ime ne samo da je oblikovalo političke procese, već je postalo simbol borbe za slobodu. Njegov cilj da srpski narod postane slobodan u svojoj domovini, uprkos svim teškoćama, nepravdi i tragedijama, ostavio je trajan pečat.
Njegoš, u „Posveti prahu oca Srbije“, sa dubokim poštovanjem piše o njegovim podvizima, slaveći ga kao besmrtnog heroja koji je svojom borbom postavio temelje moderne Srbije. Ta pjesma, uz sve bitke i sve što je Karađorđe učinio za srpski narod, ostaje vječni spomen na jednog od najvećih junaka srpske istorije.
CENTRAL NEWS
