Prije tačno 18 godina na KiM je počelo dvodnevno nasilje Albanaca nad tamošnjim Srbima. U neredima, nazvanim “martovski pogrom”, ubijeno je najmanje 19 osoba, uz ukupno oko 1.000 povrijeđenih. Protjerano je oko 4.000 Srba, uništeno 800 srpskih kuća i zapaljeno 35 vjerskih objekata. Iako istraga nikada nije stigla do organizatora, iz međunarodnih misija već godinama nema ni glasa o eventualnim novim detaljima.
Povod za pogrom bilo je naopako tumačenje nesreće u kojoj su stradala tri albanska dječaka. Iako su zvaničnici Unmika negirali bilo kakvu vezu Srba sa tom tragedijom, albanski mediji, citirajući zapaljive izjave političara, odigrali su ulogu okidača u događajima koji su uslijedili.
“Dokazi ne podržavaju postojanje osnovane sumnje da je počinjeno krivično djelo bilo kojeg pojedinca ili pojedinaca”, navodi se u izvještaju međunarodnog tužioca u Kosovskoj Mitrovici Pitera Tinslija, načinjenom poslije istrage utapanja trojice albanskih dječaka u Ibru.
Tadašnji portparol policije Unmika Derek Čepel je u prvim reakcijama po izbijanju nasilja, takođe, demantovao da su albanski dječaci nastradali bježeći od Srba.
Prema albanskoj verziji događaja, oni su 16. marta 2004. godine, bježeći od ljudi iz srpskog sela Zupče, upali u Ibar i udavili se. Događaj je obznanio čelnik lokalne podružnice kosovskog Odbora za zaštitu ljudskih prava i sloboda Halit Barani, opisujući ga kao “napad srpskih bandita”, što je izazvalo bijes među kosovskim Albancima, koje, kako se u narednim danima ispostavilo, skoro 19.000 pripadnika Kfora, angažovanih da smire nerede, nije bilo u stanju da zauzda.
Baranijeva reputacija, još ranije bila je prilično uzdrmana, kada je američki dnevnik Volstrit džornal istražujući ratne događaje na KiM, otkrio da je izmislio priču o paljenju tijela kosovskih Albanaca u pećima kombinata “Trepča”.
Šezdesetak sati “visokog napona” na Kosovu okončano je pošto je NATO uputio pojačanja predvođena komandantom južnog krila te Alijanse, admiralom Gregorijem Džonsonom.
Broj od 19 mrtvih važi za zvaničan broj žrtava iz izvještaja Unmika, koji su Ujedinjene nacije objavile aprila 2004. godine. Van izvještaja ostalo je nekoliko neidentifikovanih tijela iz prištinske mrtvačnice. Prema novijim izvještajima, ukupno je stradalo 27 osoba, 15 Albanaca i 12 Srba.
Povrijeđene su ukupno 954 osobe, među kojima 61 iz redova Kfora i 65 Unmikovih policajaca. Oko 150 Srba ozbiljno je povrijeđeno u njihovim kućama. Zapaljeno još 90 aškalijskih kuća, kao i dvije albanske. Proterano je više od 4.000 Srba.
Više od 800 objekata, uključujući 35 crkava i manastira, teško je oštećeno ili potpuno uništeno. Prema procjenama Unmika, u neredima je, na 33 lokacije, učestvovalo oko 60.000 Albanaca. Zapaljena su 72 vozila međunarodnih snaga. Statistika Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) pokazuje da je, zbog martovskog nasilja, kosovsko pravosuđe pokrenulo 400 slučajeva.
Zbog napada na srpske enklave, u gradovima u Srbiji protestovalo je više hiljada ljudi. Istog dana kada je na Kosovu izbilo nasilje, u večernjim satima su, u Beogradu i Nišu, zapaljene džamije, a u Novom Sadu demolirano sjedište Islamske zajednice.
Tokom talasa nasilja, zabilježeno je i nekoliko slučajeva kada su Albanci pomagali napadnutim Srbima. Neki od njih i sami su postali mete ekstremista. Prvi od lidera kosovskih Albanaca, koji je pozvao na smirivanje tenzija, bio je sada pokojni Bajram Redžepi.
Prema izvještajima policije Unmika, u međusobnim obračunima međunarodnih policajaca i njihovih kosovskih kolega, nekoliko policajaca je ranjeno, ali motivi tih sukoba, ukoliko nije bila riječ o proizvodu opšteg haosa, nisu baš najjasnije rasvjetljeni.
Istovremeno, pokrenuta je serija političkih događaja, poput izvještaja specijalnog izaslanika šefa Ujedinjenih nacija Kaja Ejdea i opservacija zapadnih zvaničnika da je neriješen status bio jedan od ključnih pokretača nemira, što je četiri godine kasnije korišćeno kao jedno od objašnjenja za jednostrano proglašenje nezavisnosti Kosova.
/izvor: RTS/
