Nikolaj II Aleksandrovič bio je posljednji imperator sveruski, kralj Poljske i veliki knez Finske. Vladao je od 20. oktobra/1. novembra 1894. do 2/15. marta 1917. godine. Vladavinu je okončao abdiciranjem tokom Februarske revolucije.
Bio je sin i nasljednik Aleksandra III i Marije Fjodorovne, danske princeze Dagmar prije udaje. Supruga mu je bila Aleksandra Fjodorovna sa kojom je imao petoro djece, četiri kćeri i jednog sina.
Period njegove vladavine obijležen je ekonomskim razvojem Rusije i istovremeno porastom socijalno-političkih protivrječnosti i revolucionarnih pokreta koji su doveli do Ruske revolucije (1905) i Oktobarske revolucije (1917). U spoljnoj politici vodio je politiku ekspanzije na Daleki istok gdje je vodio rat sa Japanom. U Prvom svjetskom ratu priključio se bloku Sila antante.
Odrekao se prestola u jeku Februarske revolucije (1917) i od tada se nalazio pod kućnim pritvorom zajedno sa porodicom u Carskoselskom dvorcu. U ljeto iste godine, odlukom Privremene vlade, sa porodicom je upućen u Tobolsk. U proljeće 1918. godine boljševici su ga prebacili u Jekaterinburg gde su ga i streljali 17. jula 1918, zajedno sa porodicom i četvoro slugu.
DETALJI POGUBLJENJA:
Boljševici su dugo birali način na koji će izvršiti ubistvo Romanovih. Bilo je onih koji su se izričito zalagali da ih pobiju bombama, smatrajući to “vrlo pouzdanim načinom”. Ali, šef osiguranja bio je protiv jer je s vrha stiglo naređenje da sve bude obavljeno u tišini.
Uveče 16. jula utvrđen je sastav streljačkog voda. Za akciju su odabrani “Letonci” – tako su zvali stražare iz vanjskog oboda osiguranja. Riječ je o dvojici stražara sa Baltika, jednom Mađaru i četvorici Rusa. Na taj način postaje jasno da ubistvo ruske carske porodice nije bilo isključivo “djelo Jevreja”, kako je taj antisemitski mit intenzivno širen decenijama.
Međutim, većina članova te grupe određene za streljački vod, saznavši da trebaju da ubiju careve kćeri, odbili su učestvovati u tome. Na kraju je pronađeno 13 osoba, pretežno Rusa. U noći između 16. i 17. jula 1918. godine zatvorenike su probudili i naredili im da se “spreme za put” i pri tome da “ništa ne nose sa sobom”. Napolju se nalazio kamion koji je dovezen kako bi buka motora zaglušila pucnje. Kada se dim od paljbe razišao, ispostavilo se da nisu svi ubijeni. Tri velike kneginje – Tatjana, Olga i Anastasija, careve kćerke, ostale su žive zahvaljujući dijamantima ušivenim u korzete. Na kraju su Tatjani i Olgi, koje su čučale, pucali u glavu. Isto to uradili su i sa malim nasljednikom.
Anastasija, najmlađa careva kćerka, pretvarala se da je mrtva. Krvnici to nisu odmah shvatili, nego tek kada su tijela stavljali na nosila. Kako je nesretna djevojka “strašno škripala”, prema navodima u svjedočanstvu, dokrajčili su je bajonetama i kundacima. Istražni odbor utvrdio je da nitko od carske porodice nije preživio. Na taj način je definitivno razbijen višedecenijski mit o Anastasiji, koja je navodno uspjela da pobjegne u Evropu.
Prethodno je Ivan Plotnjikov, profesor istorije na Uralskom državnom univerzitetu u Jekaterinburgu, utvrdio da su ključne figure u zločinu bile Jakov Jurovski, Grigorij Nikulin, Mihail Medvedev, Petar Jermakov, Stepan Vaganov, Aleksej Kabanov, Pavel Medvedev, V.N. Netrebin i Filip Gološčokin. Petar Vojkov bio je zadužen za odlaganje tijela i nabavku 570 litara benzina i 180 kilograma sumporne kiseline za njihovo uklanjanje. Nakon ubistva, izjavio je da “niko nikada neće saznati šta je uradio s tijelima”.
Vojkov je poslije radio kao ambasador u Poljskoj, gdje ga je u julu 1927. godine ubio ruski monarhista. Direktni saučesnici ubistva živjeli su svega par mjeseci nakon zločina. Stepana Vaganova ubili su seljaci 1918. godine zbog učešća u brutalnim političkim represijama. Pavela Medvedeva, vođu straže u kući Ipatijevih, gdje je izvršena likvidacija, privela je Bijela garda februara 1919. godine, a umro je u zatvoru od tifusa. Aleksandar Beloborodov ubijen je 1939. godine tokom Staljinove velike čistke. Filip Gološčokin je strijeljan u septembru 1941. godine u zatvoru Staljinove tajne policije NKVD. Tri dana nakon likvidacije Romanovih, Jurovski je Lenjinu dostavio izvještaj o događajima te noći. Nagrađen je pozicijom u tajnoj policiji ČEKA. Umro je 1938. u Kremaljskoj bolnici, u 60. godini. Prije nego što je preminuo, pištolje koje je koristio u ubistvu Romanovih donirao je Muzeju revolucije u Moskvi. Nikada nije izrazio žaljenje zbog onoga što je učinio.
Imperatora Nikolaja II Aleksandroviča kanonizovala je 1. novembra 1981. godine Ruska pravoslavna zagranična crkva koja tada nije bila u jedinstvu sa Moskovskom patrijaršijom. Devetnaest godina kasnije, 2000. godine i pomjesna Ruska pravoslavna crkva ga je kanonizovala zajedno sa suprugom i decom. Proglašeni su za mučenike.
NATIONAL GEOGRAPHIC SRBIJA, CN
