OGREŠENJE O PAVLOVIĆE

Srpska vlastelinska porodica Pavlovići, poznata i kao Jablanići ili Jablanovići, bili su jedna od dvije najmoćnije i najvažnije velikaške porodice u sredjovjekovnoj Bosni. Centar njihove vladavine i njihovi posjedi bili su u istočnoj Bosni, najvećim dijelom na području današnjeg Istočnog Sarajeva. Iako je njihov značaj za cjelokupnu srpsku i balkansku istoriju veoma veliki, istraživanja o njima, nakon nastanka Republike Srpske, skoro da nisu sprovođena, a oni se nemarom nadležnih institucija Republike Srpske guraju u zaborav.

Dinastija Pavlović:

Raden Jablanić (pomenut 1380), vlastelin

• Pavle Radenović (~1370-1415), knez
• Petar I Pavlović (1415-1420), vojvoda
• Radoslav Pavlović (1420-1441), vojvoda
• Ivaniš Pavlović (1441-1450), vojvoda
• Petar II Pavlović (1450-1463), vojvoda
• Nikola Pavlović (1450-1463), knez

Pavle Radenović (?-1415) srpski knez iz redova Pavlovića bio je jedan od najmoćnijih velikaša u kraljevini Bosni na prelazu iz XIV u XV vek. Bio je sin Radena Jablanića koji je imao posjede u istočnoj Bosni oko Krivaje i Prače. Kao jedan od provjerenih ljudi u kraljevstvu, zajedno sa Vlatkom Vukovićem (?-1392) 1391. godine zauzima Konavle, koje su do tada držali Sankovići. Poslije smrti Tvrtka I (ban 1353-1377, kralj 1377-1391) aktivno je učestvovao u smenjivanju i postavljanju kraljeva Bosne i za njegove vlasti su Pavlovići postali najmoćnija velikaška porodica uz Kosače i Vukčiće. Ubijen je u zavjeri kralja Ostoje (prva vlada 1398-1404, druga vlada 1409-1418), vojvode Sandalja (1392-1435) i Zlatonosovića tokom lova na Parenoj poljani kraj Bobovca, poslije čega ga je naslijedio nastariji sin Petar I (1415-1420).

Poslije smrti Pavla Radenovića, njegova zemlja je podijeljena, a smrtno neprijateljstvo medju bosanskim baronima, pretvorilo se u dugotrajno ratovanje Pavlovih sinova, Petra i Radoslava, protiv Sandalja Hranića.

Da bi održali ostatak očevih oblasti, braća Pavlovići obratili su se Turcima za pomoć. Stariji, Petar, poginuo je 1420. godine u borbi sa Isak-begom, koji je bio na strani Sandalja Hranića.

U ratu sa njim, vojvoda Radoslav je izgubio Trebinje i Župu Vrm sa Klobukom, a potpuno je istisnut i iz Primorja.

Zanimljiv je natpis na Radoslavljevom stećku, koji se nalazi u nekropoli stećaka kod starog utvrđenja Borač kod Rogatice, koji je inače bio prestoni grad Pavlovića.

Poslije smrti vojvode Radoslava Pavlovića, novembra 1441. godine, njegov sin Ivaniš Pavlović produžio je još nekoliko godina neprijateljstvo protiv svog ujaka Stefana Vukčića i protiv njega je podržavao kralja Stjepana Tomaša.

Druga dva sina vojvode Radoslava, vojvoda Petar i knez Nikola, gospodarili su naslijeđenim zemljama u istočnoj Bosni, ali ograničeni uticajem Stefana Vukčića. U naletu Turaka 1463. godine stradale su zemlje Pavlovića, osvojene bez većih teškoća, a posljednji Pavlovići su pogubljeni.

Nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma, kao osnove novog Ustava, izvršena i je reorganizacija i nova teritorijalna organizacija djelovanja kulturnih institucija u Bosni i Hercegovini. Institucije vlade Republike Srpske, Ministarstvo kulture i prosvjete, Muzej Republike Srpske i Zavod za zaštitu kulturno istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske postali su glavni stubovi zaštite spomenika kulture na području Republike Srpske. Ipak poslije više od 25 godina svoga djelovanja možemo zaključiti da se  javljala veoma mala zainteresovanost za istraživanje kulturno-istorijskog nasljeđa Sarajevsko-romanijske regije. Shodno tome arheološka istraživanja nikad nisu obavljana od osnivanja ovih institucija na navedenom području. Danas najveću prepreku u istraživanju kulturno-istorijskog nasljeđa predstavlja podatak da između Bijeljine i Trebinja ne postoji regionalna muzejska instuticija.  Ono što postoji je područna jedinica Zavoda za zaštitu kulturno istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske  koja uopšte ne ovablja ni najmanji dio misije zbog koje postoji. Pa tako i u mnogo slučajeva, kada su se spomenici od izuzetne važnosti za istoriju Srba i srednjovjekovne zemlje Pavlovića nalazili pred uništenjem, nije se javila posebna briga pomenutih državnih institucija za njegovu zaštitu.

Većina arheoloških ostataka objekata Pavlovića je još uvijek nezaštićena, o njima se ne vodi apsolutno nikakva briga od strane nadležnih institucija. Dešavale su se čak i paradoksalne situacije da je u najnovije vrijeme vršen odvoz kamena sa tvrđava za privatne potrebe.

Zanemarivanje arheoloških ostataka i istorije srpske srednjovjekovne dinastije Pavlović je velika sramota Republike Srpske, Istočnog Sarajeva i svih nas.

CN Grupa autora