Majmunske boginje proglašene su globalnom prijetnjom, a sumnjiva je svaka osoba sa neobjašnjivom akutnom ospom i koja ima jedan ili više simptoma:
- glavobolju
- temperaturu veću od 38 stepeni
- uvećane limfne čvorove
- bolove u mišićima i tijelu
- bol u leđima
- hroničnu iscrpljenost organizma i pospanost.
Institut za javno zdravlje “Dr Milan Jovanović Batut” poslao je još 2022. uputstvo svim zdravstvenim ustanovama u Srbiji, u kojem je između ostalog opisano i šta je sumnjiv slučaj na majmunske boginje, kao i kakve simptome ima potvrđen slučaj.
Da se vjerovatno zarazila majmunskim boginjama smatra se osoba koja je imala epidemiološku povezanost – izloženost licem u lice, direktan fizički kontakt sa kožom ili kožnim lezijama, uključujući seksualni kontakt, kontakt sa kontaminiranim materijalima kao što su odjeća, posteljina ili pribor vjerovatnog ili potvrđenog slučaja unutar 21 dana prije pojave simptoma, ima istoriju putovanja u endemsku zemlju za majmunske boginje, imala više seksualnih partnera ili seksualni odnos sa nepoznatom osobom, ima pozitivan rezultat serološkog testa na Orthopoxvirus…
Potvrđenim slučajem smatra se osoba koja ispunjava definiciju slučaja sumnje ili vjerovatnog slučaja, i kod koje je laboratorijski potvrđen virus majmunskih boginja testom lančane reakcije polimeraze (PCR) i/ili sekvenciranjem. Ukoliko je kod osobe negativan rezultat na PCR testu i/ili sekvenciranjem, on se smatra odbačenim.
– Majmunske boginje su bolest koja je kod ljudi slična velikim boginjama, a čiji rezervoar još nije poznat, iako se sumnja da afrički glodari igraju glavnu ulogu u prenošenju virusa. Inficirane osobe su zarazne po druge sve dok im se na svim lezijama na koži ne formiraju kraste, a oticanje limfnih čvorova ih razlikuje u odnosu na sve druge boginje, objasnila je u razgovoru za “Blic zdravlje” ranije primarijus dr Slavica Maris, specijalista epidemiologije i načelnica Centra za zarazne bolesti u GZZJZ Beograd.
Prema njenim riječima, period inkubacije je od šest do 13 dana, a može da bude i od pet do 21.
– Inficirane osobe su zarazne jedan dan prije izbijanja ospe pa do 21 dana nakon početnih simptoma, ili dok se na svim lezijama na koži ne formiraju kraste, uz prestanak drugih simptoma. Tokom perioda inkubacije osoba nije zarazna – kaže prim. dr Maris.
Tegobe počinju povišenom temperaturom, jezom, glavoboljom, bolovima u mišićima i leđima, iscrpljenošću, može se javiti kašalj i bol u grlu.
– Glavna razlika između simptoma majmunskih i velikih boginja je u tome što majmunske boginje izazivaju oticanje limfnih čvorova. Oni mogu da budu uvećani na vratu, pazuhu ili preponama i javljaju se na obe strane tela ili samo na jednoj. U periodu od jednog do tri dana, a ponekad i duže, nakon pojave groznice, pacijent razvija osip, koji najčešće, u 95 odsto slučajeva počinje na licu. Zatim se širi na ekstremitete – dlanovi i tabani su zahvaćeni u 70 odsto slučajeva, i druge delove tela, uključujući i oralnu sluzokožu, genitalije, konjuktive, rožnjaču. Osipni stadijum se završava krastama, koje na kraju otpadnu sa ili bez ožiljka i pigmentacije – objašnjava sagovornica “Blic zdravlja”.
U uputstvu “Batuta”, objašnjeno je i kako treba postupati sa osobom kod koje je bolest potvrđena, ali i sa osobama koje su bile sa njom u kontaktu.
Oboljela osoba se vodi u izolaciju u najbliže infektivno odjeljenje ili bolnicu, a njen transport se obavlja vozilom Hitne pomoći uz primenu lične zaštitne opreme. Soba u koju se smiješta, trebalo bi da bude jednokrevetna, a ako je to nemoguće, onda između kreveta mora da bude najmanje metar razdaljine.
Navedeno je i da svaki potvrđen slučaj mora da bude izolovan, kao i da jedan potvrđeni slučaj predstavlja epidemiju. Osobe koje su bile u kontaktu sa zaraženom osobom treba da mjere tjelesnu temperaturu dva puta dnevno. Osobe bez simptoma mogu da nastave da idu na posao, u školu, ali ne smiju da napuštaju mjesto boravka tokom perioda nadzora. Za djecu predškolskog uzrasta preporučuje se privremeno izdvajanje iz kolektiva.
Epidemiolog Zoran Radovanović kaže da su majmunske boginje slične velikim, te vakcina protiv velikih boginja štiti u 85 odsto slučajeva. Međutim, dodaje da kod nas te bolesti nema već pola vijeka, velike boginje se smatraju iskorenjenim, i vakcinisanje protiv njih prestalo je prije oko 45 godina.
– U animalnom carstvu postoji mnogo vrsta boginja, u koje spadaju i majmunske. Otkrivene su 1958. godine, ali prvi slučaj kod ljudi zabeležen je tek sedamdesetih. Pokazalo da se vrlo retko prenose na čoveka, potreban je blizak kontakt – “ako se jedu sitni glodari, ili ako su ljubimci u kući. Radi se o ozbiljnoj bolesti koja vas drži u krevetu i po nekoliko nedelja – rekao je epidemiolog prof. dr Zoran Radovanović za “Nova S”.
Govoreći o rizicima za izbijanje neke nove pandemije, Maja Stanojević, profesorka na Medicinskom fakultetu u Beogradu, smatra da je sasvim izvjesno da će takvih događaja biti, ali da ne možemo znati kada i na koji način.
