ISTOČNO SARAJEVO – Sretenje Gospodnje nije samo istorijski i politički značajan datum, već je duboko ukorijenjen u vjerskoj tradiciji srpskog naroda, a vjera je upravo ta koja je sačuvala identitet naroda, istakla je magistar istorije Svjetlana Samardžija.
„Za Republiku Srpsku, ali i za sve srpske zemlje Sretenje se urezalo kao crkvenodržavotvoran praznik i dan koji veže i integriše srpski narod ma u kojim i čijim se granicama danas nalazio“, rekla je Srni Samardžija, samostalni stručni saradnik za memorijalizaciju i kulturu pamćenja grada Istočno Sarajevo.
Ona je navela da se srpski identitet razvijao pod okriljem hiljadugodišnjeg Istočnog rimskog carstva.
Govoreći o istorijskim činjenicama, Samardžija je napomenula da ne treba zaboraviti da se Sretenje naročito praznuje od šestog vijeka, tačnije, od vremena cara Justinijana prvog /627-565/ i da je toj carevoj odluci prethodio veliki pomor ljudi i zemljotres u Antiohiji 544. godine.
„Da, taj isti car je osnovao važno crkveno uporište, arhiepiskopiju Justinijanu Primu, Novelom 11. od 14. aprila 535. godine, kao i da iz tog vremena mi danas imamo ostatke sakralnih objekata, neke arheološki istražene, a neke ne“, rekla je Samardžija.
Kao primjer navela je manastirski kompleks na Zlatici u okolini Podgorice koji pripada tom periodu, namjerno uzimajući u simbiozu sa ovom pričom i Zetu.
„Kažem to, jer državotvorne i crkvenotvorne ideje Save Nemanjića u 12. vijeku duboko su ukorijenjene u državopravnim aktima Justinijana, monaškim tipicima i ortodoksiji, ali i svetorodnosti srednjovjekovnih dinastija. Govorim u množini, jer prije Nemanjića imamo kneza Jovana Vladimira, čija je mučenička smrt na oltaru postala pojam žrtve za vjeru i zemlju“, rekla je ona.
Samardžija je rekla da su Nemanjići znali za Jovana Vladimira i da se on poštovao kao svetac govori i činjenica da su njegove mošti oko 1215. godine, za vrijeme kralja Stefana Prvovjenčanog prenesene u Drač, a onda u Elbasan gdje su i danas.
„Od tog vremena pojam srpskog identiteta usko je povezan sa maritorijumom, svjedočenjem vjere, mučeništvom, svetorodnošću. To vrijeme, kao nukleus, iznjedrilo je kneza Lazara, ali i Đorđa Petrovića, čija snaga i junaštvo su zapanjili i Napoleona“, dodala je ona.
Prema njenim riječima, buđenje nacionalne svijesti u srpskom narodnu tokom 19. vijeka praćeno je pravoslavnom vjerom, kao najvažnijim elementom koji je sačuvao identitet naroda u okolnostima kada je nestalo srpskog carstva 1371. godine.
Ona je rekla da je za sve vrijeme osmanske vladavine Srpska pravoslavna crkva bila nosilac državne ideje i duhovnog okupljanja zasnovanog na već utemeljenim svetosavskim načelima i vizantijskoj pravnoj osnovi.
Samardžija je navela da se buđenje nacionalne svijesti vidi kod Petra Prvog Petrovića, a tu borbu za slobodom potpuno je u djelo sproveo Đorđe Petrović otpočevši ustanak na Sretenje 1804. godine.
„Na isti datum 1815. nakon Drugog srpskog ustanka osnovana je Kneževina Srbija, a 1835. godine, takođe na isti datum donesen je prvi Ustav moderne Srbije. Važnost Karađorđevog ustanka najbolje se ogleda kroz NJegoševo djelo `Gorski vijenac`, gdje on lik Đorđev vezuje za kosovski mit, veličajući njegovo junaštvo“, podsjetila je Samardžija.
Ona je u izjavi Srni rekla da je Sretenje dan koji se poistovjećuje sa riječju sloboda.
„Jedan veliki čovjek, blaženopočivši mitropolit Amfilohije je Sretenje nazvao `zagrljajem Boga i čovjeka`, a u kontekstu srpske istorije Sretenje je svesrpski zagrljaj sa slobodom. Srpski narod, kako se vidi, slobodu zasniva na žrtvi, a žrtva je ljubav“, istakla je Samardžija.
Ona je rekla da je sigurna da baš zbog toga i opstaju toliko dugo na istorijskoj sceni.
„Zbog toga naša pješadija biva brža od francuske konjice hitajući ka Srbiji u Velikom ratu i zbog toga nastavljamo život i nakon Jasenovca, Velike, Korićke jame, Velebita, Kruščice, `pasijeg groblja`, egzodusa“, poručila je Samardžija.
Ona je naglasila da srpske borbe nisu bile osvajačke, već oslobodilačke.
„Zbog svega, svako Sretenje nosi ogroman značaj, jer u sebi nosi nastanak moderne srpske države, čiji korijen je toliko dubok i nerazdjeljiv je od pravoslavne vjere. Taj korijen danas viđamo na freskama naših najljepših metohijskih manastira u likovima naših vladara“, navela je Samardžija.
Najbolje je, kaže ona, to pretočile u vječne stihove Desanka Maksimović:
„Ja znam ko sam
Po zvonu
Što sa zadužbina nemanjićkih peva,
Po jasnosti njegova glasa,
Po tome što me od Studenice do Mileševa
Pradedovi gledaju sa ikonostasa
I što svaki u ruci drži hram“.
Srna
