Pećka patrijaršija, manastir Gračanica i Crkva Bogorodice Ljeviške uvršteni su 20. jula 2006. godine na listu svjetske baštine UNESKO.
Najznamenitiju srpsku srednjovjekovnu građevinu u Prizrenu nekadašnju katedralnu crkvu Bogorodicu Ljevišku 1306-1307. obnovio je kralj Milutin na ostacima crkve iz 13. vijeka.
Od trobrodne crkve napravljena je petobrodna crkva, sa pet kupola, narteksom i egzonarteksom iznad kojeg je postavljen zvonik sa dvije kapele.
Protomajstor crkve Nikola napravio je originalno rješenje spajanjem trobrodne bazilike u osnovi i koncepcije hrama upisanog krsta u gornjoj konstrukciji.
Tokom turske okupacije pretvorena je u džamiju, a freske su obijene i prekrečene.
Dva sloja fresaka čine suštinu umjetničke zaostavštine ove crkve. Prvi sloj je sa početka 13. vijeka i sastoji se od tri freske /Svadba u Kani, Iscjeljenje slijepog i Bogorodica sa Hristom Hraniteljem/.
Drugi sloj fresaka nastao je između 1307. i 1313. godine, a autori su grupa talentovanih slikara na čelu sa Astrapom. Izdvajaju se portreti ktitora i povorka Nemanjića, predaka kralja Milutina, koji su natprirodne veličine.
Osnovna novina živopisa je prodor novih tema iz ciklusa Stradanja i Čuda, uvećavanje broja figura koje učestvuju u scenama i razvijanje simboličnog jezika, alegorijskog, metaforičkog i personifikacijskog značenja, što ukazuje na usvajanje novog vizantijskog umjetničkog stila, renesanse Paleologa.
Manastir Gračanica je manastir Srpske pravoslavne crkve na Kosovu sa crkvom posvećenom Blagovještenju.
Godine 2006. dospio je na Uneskov popis mjesta svjetske baštine u Evropi pod nazivom Srednjovjekovni spomenici na Kosovu, a 13. jula 2006. godine dolazi na popis ugroženih mjesta svjetske baštine.
Manastir Gračanicu podigao je srpski kralj Stefan Uroš Drugi na mjestu starije crkve i namijenio za katedralu lipljanskim episkopima. Slike na zidovima završene su 1321-1322. godine. Nešto kasnije, crkva je dobila velike otvorene vanjske zidine.
Osamdesetih godina 14. vijeka manastir je stradao od Turaka i tom prilikom su izgorjeli mnogi iluminirani rukopisi. Poslije obnove, građevina je ponovo oštećena u godini Kosovske bitke 1389.
Nakon pada Novog Brda pod Tursku vlast nastupila su teška vremena za manastir i gračanički mitropolit je morao pobjeći. Tek u 16. vijeku Gračanica ponovo oživljava.
Godine 1540. u njoj je otvorena jedna od najznačajnijih srpskih štamparija, a oko 1570. godine priprata je zatvorena i oslikana. Oko 1620. godine crkvi je obnovljen krov i izgrađen joj je novi ikonostas.
Pećka patrijaršija je istorijski naziv za Srpsku pravoslavnu crkvu sa sjedištem u Peći u periodu od 1346. do 1463, a zatim ponovo od 1557. do 1766. godine.
Zasluge za obnavljanje Pećke patrijaršije tokom turke okupacije mogu se pripisati trojici vezira: Rustem-paši Opukoviću, Ali-paši Semizu i Mehmed-paši Sokoloviću.
Za djelo srpskog narodnog ujedinjenja obnovljena Pećka patrijaršija je učinila najviše.
Datum osnivanja manastira nije poznat, ali se pretpostavlja da je još za života Svetog Save ova lokacija postala metohija /zemlja u vlasništvu manastira/ manastira Žiča, koji je tada bio sjedište srpske crkve.
Arhiepiskop Arsenije Prvi tu je izgradio Crkvu Svetih apostola, u želji da smjesti središte Srpske crkve. Oko 1250. godine uslijedilo je njeno uređenje.
Tokom 14. vijeka učinjene su neznatne promjene na Crkvi Svetih apostola, koja je kasnije oslikana. Od 13. do 15. vijeka, te kasnije opet u 17. vijeku, poglavari Srpske pravoslavne crkve i arhiepiskopi Pećke patrijarhije sahranjivani su u crkvama ovoga manastira.
Obnova kompleksa započeta je u julu 2006, a dovršena u julu iste godine.
Glavni zadatak bio je zaštita od uticaja vremenskih prilika, ali i popravak unutranjših zidova, te vanjskog izgleda.
izvor / SRNA /
(Foto: Wikipedia / Sasa Micic)
