Sin kralja Milutina i otac cara Dušana, najtragičnija je ličnost u vladalačkoj lozi Nemanjića.. Vladao je od 1321. do 1331. godine.
Još za života svoga oca kralja Milutina dobio je na upravljanje zetsku oblast, ali je uskoro skovao zaveru da skine oca sa prijestola, pa je u tome osujećen. Protjeran je u Vizantiju sa porodicom među kojom je i njegov sin, kasnije car Dušan. Po naređenju neobavještenog oca, bio oslijepljen, a po naređenju lakomislenog sina bio u starosti udavljen ( u Zvečanu 1336. godine). Pri oslepljenju javio mu se sveti Nikola u hramu na Ovčem polju, i pokazao mu njegove oči rekavši: “Stefane, ne boj se, evo tvojih očiju na mome dlanu, u svoje vrijeme ja ću ti ih vratiti”. Pet godina proveo je u Carigradu kao zatočenik, u manastiru Svedržitelja (Pantokratora). Stefan Dečanski proširio je državu na jug, prema Vizantiji, a kada su se Vizantijci udružili sa Bugarima, potukao je Bugare na Velbuždu, zahvaljujući vještini i hrabrošću svoga sina Dušana, koji je već bio proglašen za kraljevića. Svojom mudrošću i podvigom, krotkošću i blagočešćem, trpeljivošću i blagodušnošću prevashodio je Stefan ne samo sve monahe u manastiru nego i sav Carigrad. Kada se navrši 5 godina, javi mu se opet sveti Nikola i reče mu: “Došao sam da ispunim svoje obećanje”. I osijeni slijepog kralja krsnim znamenjem, i kralj progleda. Iz blagodarnosti Bogu sagradio je hram Dečanski, jedno od retko divnih dijela vizantijske umjetnosti i jedan od najznamenitijih spomenika negdašnjeg srpskog blagočešća. Sveti kralj Stefan sa svetim Savom i svetim knezom Lazarom čini jednu prekrasnu trijadu od svetosti, blagorodstva i samopožrtvovanja, koje je narod srpski dao. Kao mučenik proživio svoj zemni vek, i kao mučenik skončao 1336. godine primivši vijenac besmrtne slave od Svedržitelja, kome je vijerno poslužio.
